Centrum Dokumentacji Nazizmu w Kolonii

Centrum Dokumentacji Nazizmu miasta Kolonia jest największym lokalnym miejscem pamięci ofiar narodowego socjalizmu w Republice Federalnej Niemiec. Zostało powołane do życia uchwałą Rady Miasta Kolonia 13 grudnia 1979 roku. Jako, że przez wiele lat działalność Centrum ograniczała się jedynie do pracy naukowej, 11 czerwca 1997 roku Rada Miasta uchwaliła ponowne utworzenie Centrum Dokumentacji Nazizmu miasta Kolonia, które z biegiem czasu przybrało dzisiejszą formę. Dzisiejsze Centrum Dokumentacji Nazizmu (NS- DOK) jest miejscem pamięci ofiar reżimu nazistowskiego, ale także miejscem, gdzie bada się i dokumentuje historię Kolonii z okresu nazistowskiego oraz przekazuje tę historię w różnych formach edukacji. Jest więc miejscem pamięci, edukacji i badań.

Dom EL-DE

Od 1988 roku siedziba Centrum Dokumentacji Nazizmu (NS-DOK) jest Dom EL-DE. W tym domu miescila sie od grudnia 1935 roku do marca 1945 roku Centrala kolonskiej Tajnej Policji, czyli Gestapo. Nazwa domu pochodzi od pierwszych liter imienia i nazwiska inwestora budynku, katolickiego kupca Leopolda Dahmen, który wynajal dom w stanie surowym Gestapo. Gestapo rozbudowalo dom dla swoich celów, zlecajac budowe dziesieciu cel wieziennych w piwnicy budynku. W ostatnich miesiacach wojny na wewnetrznym dziedzincu budynku stracono kilkaset ludzi. Byli wsród nich przede wszystkim zagraniczni robotnicy przymusowi obojga plci. Nazwa EL-DE Haus stala sie synonimem rzadów terroru nazistowskiego w Kolonii, ale dzis jest takze synonimem miejsca, które zajmuje sie i rozprawia z nazistowska przeszloscia miasta po roku 1945. Jak na ironie losu budynek ten przetrwal wojne w stanie prawie nienaruszonym. W latach 1947-1949 zostal przebudowany i powiekszony w tym samym stylu. Centrum Dokumentacji Nazizmu powiekszylo sie w 2012 roku i aktualnie zajmuje 2.800 metrów kwadratowych powierzchi Domu EL-DE.

Miejsce pamięci

4 grudnia 1981 roku dawne więzienie Gestapo zostało otwarte jako Miejsce Pamięci. W 2009 roku odnowiono tamtejszą wystawę i dodatkowo udostępniono publiczności skrzydło z magazynami w tylnej części więzienia oraz bunkier w głębokiej piwnicy. Od października 2012 roku dawne miejsce egzekucji na dziedzińcu wewnętrznym jest częścią Miejsca Pamięci. Na ścianach cel więziennych zachowało się 1800 inskrypcji.

Wystawa stała

Od czerwca 1997 roku można oglądać w domu EL-DE stałą wystawę pod tytułem „Kolonia w czasach narodowego socjalizmu”. Wystawa dotyczy życia politycznego i społecznego miasta Kolonii w okresie nazizmu: zdobycie władzy i aparat władzy; propaganda i „wspólnota narodowa”; życie codzienne, młodzież; religia; prześladowania rasistowskie i zbrodnia ludobójstwa na kolońskich Żydach, Synti i Romach; ruch oporu; wojna i życie społeczeństwa w czasie wojny.

Wystawy czasowe

Edukacyjną rolę spełniają Miejsca Pamięci i wystawa stała, a także liczne wystawy czasowe tematyzujące lokalne i ponadregionalne aspekty okresu nazistowskiego.

Od początku 1998 roku do początku roku 2012 zorganizowano 53 wystawy czasowe, którym towarzyszyły specjalnie opracowywane programy. Centrum Dokumentacji Nazizmu przeprowadza rocznie ponad 130 imprez o różnym formacie. Odbywają się tu wykłady, czytania, spotkania autorskie, dyskusje, a także warsztaty, kongresy oraz imprezy kulturalne z teatrem i muzyką.

Pedagogika muzealna

Dział edukacji muzealnej oferuje oprowadzanie po muzeum i po Miejscu Pamięci. Dodatkowo oferuje warsztat „Młodzież w okresie narodowego socjalizmu”, wycieczkę po dzielnicy Kolonii- Ehrenfeld śladami Navajos i Edelweisspiraten (były to grupy młodzieżowej subkultury), programy dla przedszkolaków i uczniów „Walizka z historią” oraz oprowadzanie dla rodzin „Co wydarzyło się w Domu EL-DE?” Dział edukacyjny opracowuje także specjalne programy dla określonych odbiorców, na przykład dla jakiejś konkretnej grupy zawodowej, dla nauczycieli i kandydatów na nauczycieli i dla studentów.

Centrum Informacyjno-Edukacyjne (ibs)

Od 2008 roku pracę Centrum uzupełnia Dział Informacyjno-Edukacyjny Przeciw Skrajnej Prawicy (ibs), dodając aspekt konfrontacji z aktualnymi ideologiami neonazistowskimi. Prowadzi na ten temat różne warsztaty, wykłady, konferencje i seminaria dla młodzieży i dorosłych. Udziela się także w sieci i promuje publicznie. Celem tej pracy jest uwrażliwienie na prawa człowieka, demokrację, wielokulturowość, pokój, oraz zapobieganie i przeciwstawianie się skrajnie prawicowym mechanizmom myślenia i zachowania. Dział Informacyjno-Edukacyjny jest podmiotem projektu „Poradnictwo mobilne przeciw skrajnej prawicy w rejencji Kolonia”.

Biblioteka

Biblioteka w formie księgozbioru podręcznego zawiera głównie literaturę dotyczącą Kolonii w okresie nazizmu i literaturę dotyczącą ogólnej historii nazizmu, dydaktyczne opracowania tej historii, a także pozycje na temat skrajnej prawicy. Obok aktualnych książek i czasopism, biblioteka gromadzi także prace egzaminacyjne oraz ówczesne gazety, książki, broszury, druki, jak biuletyny informacyjne nazistowskich organizacji i gazety kolońskich firm. Zbiory zawierają 18 424 tomów (stan z roku 2012). Korzystanie z biblioteki jest bezpłatne. Katalog zbiorów jest dostępny online na trzech stronach internetowych.

Korzystający z biblioteki otrzymują porady w sprawie swoich projektów i mogą korzystać z materiałów audio-wizualnych zgromadzonych w mediatece.

Dokumentacja

Dokumentacja jest podstawą dla badań historycznych i pomaga opracować ich wyniki. Zabezpiecza, rejestruje i analizuje źródła historyczne, czyni je dostępnymi w bazach danych, które pielęgnuje i uzupełnia. Zbiory obejmują przede wszystkim zdjęcia, albumy kolekcjonerskie i fotograficzne, plakaty, obiekty muzealne, dokumenty osobiste, dzienniki, pamiętniki, listy i relacje świadków historii. Zbiory wciąż się powiększają poprzez darowizny, depozyty i reprodukcje fotografii. I tak na przykład w dziale zbiorów „Zycie żydowskie w Kolonii” znajduje się 300 mniejszych i 30 większych spuścizn po dawnych mieszkańcach, które zawierają 4000 fotografii i liczne oryginalne dokumenty. W archiwum zdjęć zarejestrowano do tej pory 30 tysięcy fotografii, a wiele innych czeka jeszcze na opracowanie.

Badania naukowe

Centrum Dokumentacji od momentu powstania jest miejscem, w którym prowadzi się działalność naukowo-badawczą. Ponieważ wiele dokumentów z Kolonii okresu nazistowskiego zostało zniszczonych lub zaginęło w czasie wojny, należało najpierw zlokalizować, zebrać i zabezpieczyć materiały (akta, dokumenty, realia, fotografie, książki i broszury), następnie odnotować i opisać w banku danych. Wyniki tych badań znajdują się w publikacjach książkowych i ofertach internetowych, są tematem wystaw czasowych i imprez w ramach edukacyjnej działalności muzeum.

Publikacje

Od 1994 roku Centrum Dokumentacji posiada własną serię „Pism Centrum Dokumentacji Nazizmu miasta Kolonia”, które ukazują się w wydawnictwio Emons, od 2012 wraz z podserią „Materiały i Biografie”. Od 2005 roku Centrum Dokumentacji wydaje we własnym wydawnictwie „Zeszyty Robocze” do pracy pedagogicznej, a od 2008 roku także specjalną serię pism Działu Informacyjno- Edukacyjnego Przeciw Skrajnej Prawicy. Poza tym ukazało się wiele oddzielnych publikacji. Od 2003 roku działalność Centrum jest dokumentowana w szczegółowych „Sprawozdaniach Roku”.

Projetky

Centrum Dokumentacji Nazizmu przeprowadza od momentu powstania wiele projektów badawczych. Tematami były i są między innymi: historia żydowska, zbieranie relacji i wywiadów świadków historii (najpierw w formie pisemnej, a potem w formacie audiowizualnym), roboty przymusowe (także jako rezultat przeprowadzanych od 1989 roku programów wizyt miasta dla dawnych robotników przymusowych), policja, młodzież ( m.in. temat wysyłania dzieci na wieś oraz temat młodzieży alternatywnej), prasa, stowarzyszenia, prześladowania Sinti i Romów, „eutanazja”oraz sądy wojskowe. Aktualnie prowadzone projekty badawcze dotyczą takich tematów jak: Holokaust, ruch oporu, Gestapo, struktura terenowa NSDAP, architektura i planowanie miast, polityka zdrowotna, „Hitlerjugend”. Projekt „Kamienie Pamięci” (po niemiecku „Stolpersteine”, czyli dosłownie „kamienie, o które się potykamy”) kolońskiego artysty Guntera Demniga był od początku wspierany przez Centrum, między innymi projektem dwóch narodów: „Kamienie Pamięci na Węgrzech”.

Nagrody

Centrum Dokumentacji było wielokrotnie nagradzane. Otrzymało 17 narodowych i międzynarodowych prestiżowych nagród i wyróżnień: rok 2000 „Specjalne Wyróżnienie” Nagrody Europejskie Muzeum Roku (Museum of the Year Award – „Special Recommendation“), rok 2001 Nagrody Architektury Nadrenii Północnej -Westfalii i Kolonii, rok 2002 przyjęcie do „Excellence Club of the Best Museums and Heritage Projects“, 2006 „History Award” stacji telewizyjnej History Channel, rok 2007 „Nagroda za innowacyjność w edukacji dorosłych” od Niemieckiego Instytutu Edukacji Dorosłych, rok 2008 „Nagroda Freya-Stephan-Kühn”- Krajowego Związku nauczycieli historii z Nadrenii Północnej-Westfalii za „wybitne starania i osiągnięcia w dziedzinie przekazywania historii”, rok 2011 wyróżnienie - Najlepsze Muzeum podczas Długiej Nocy Muzeów w Kolonii.

Towarzystwo Dom-EL-DE

Centrum Dokumentacji Nazizmu jest samo w sobie typowym przykładem dla historii polityki i kultury pamięci w Republice Federalnej Niemiec. Nie powstałoby bez zaangażowania społeczeństwa i do dzisiaj po części rozwija się dzięki temu zaangażowaniu. Od 1988 roku pracę Centrum wspiera Stowarzyszenie Haus EL-DE.